Burgers willen graag deel uitmaken van de energietransitie

Expertblog – 22 augustus 2024

Windparken spelen een cruciale rol in de energietransitie. Crowdfinancieringsplatform Invesdor, dat in 2012 door StartGreen werd opgericht als Oneplanetcrowd, heeft dit jaar al twee zeer succesvolle burgerparticipatie-campagnes afgerond: Windpark Fryslân en Windpark Westermeerwind. In beide gevallen waren de beschikbare obligaties binnen de kortste keren uitverkocht. In dit blog verklaart Ellen Hensbergen, Managing Director van Invesdor, het grote succes van burgerparticipatie in windparken.

Verrassende stormloop
‘We hebben bij Invesdor dit voorjaar twee windparken begeleid in hun burgerparticipatie, waardoor omwonenden konden investeren in een windpark in het IJsselmeer. We wisten wel dat het aantrekkelijke projecten waren, maar dat het zó hard storm zou lopen, heeft ons verrast. In beide gevallen oversteeg het aantal inschrijvingen meermalen het aanbod van obligaties (ter waarde van respectievelijk 10 en 5 miljoen euro). Niet alleen het enthousiasme, maar ook de hoeveelheid geld per persoon verraste ons. De meeste inleggers wilden een zo groot mogelijke participatie. Om toch zo veel mogelijk mensen te kunnen laten meedoen, hebben we het bedrag dat mensen wilden inleggen gemaximeerd.

Grote belangstelling
In Windpark Fryslân hebben 2550 mensen een aandeel genomen en in Westermeerwind 592. Deze ruim 3000 mensen zijn ook nog eens bijna allemaal nieuwe investeerders, die nog niet waren ingeschreven bij onze crowd. Deze enorme belangstelling is volgens mij vooral te verklaren doordat omwonenden deel willen uitmaken van de energietransitie. Deze windparken staan er al voor een deel, deels zijn ze nog in aanbouw, in het IJsselmeer. Dat is niet direct in iemands achtertuin, maar als jij in Friesland aan het IJsselmeer woont, zie je het gebeuren. Ik kan me voorstellen dat je dan denkt: als ze er toch moeten komen, wil ik er onderdeel van zijn. De meesten willen echt actief bijdragen aan een duurzame samenleving.

Vullen financieringsgat
En natuurlijk willen de investeerders er ook iets aan overhouden. Want laten we wel wezen: de rente op deze obligaties is een stuk hoger dan die voor je spaarrekening van de bank. Dat is goed nieuws voor de energietransitie. Er is namelijk nog veel geld nodig om de klimaatdoelen voor 2030 te halen, heel veel geld. De schattingen voor dit financieringsgat variëren van 30 miljard tot 100 miljard euro. Dat geld moet bij de overheid, bedrijven en pensioenfondsen vandaan komen, maar vlak daarnaast de Nederlandse spaarders niet uit. Volgens het spaargeld-dashboard van de Nederlandse Bank hebben we in Nederland met z’n allen bijna 500 miljard euro op de bank staan. Dat is bizar veel geld en dus een enorm potentieel voor de energietransitie.

Noodzaak burgerparticipatie
Burgerparticipatie helpt niet alleen bij de financiering van windparken, maar speelt ook een cruciale rol in het creëren van draagvlak voor de energietransitie. Als burgers kunnen mee-investeren en mede-eigenaar worden van een windpark, voelen zij zich meer betrokken en verantwoordelijk voor het succes van het project. Want hoe je het ook wendt of keert, windmolens hebben invloed op je uitzicht of het omgevingsgeluid. Het gevoel van gemeenschappelijk belang en gedeelde winst versterkt de steun voor duurzame energieprojecten.

Serieuze betrokkenheid
Om die reden stimuleert de Nederlandse overheid burgerparticipatie in windparken op verschillende manieren. Zowel het Nationaal Programma Regionale Energiestrategieën (RES) als de Klimaatwet en het Klimaatakkoord stellen burgerparticipatie centraal. De overheid adviseert om vijftig procent van het eigendom van een project in handen te geven van omwonenden. Dat is geen harde eis, maar ik denk wel een goede richtlijn. Twintig procent is bijvoorbeeld niet genoeg. Met vijftig procent neem je burgers echt serieus en geef je het signaal dat ze ook echt meetellen. Je geeft daarmee omwonenden en lokale bedrijven een substantiële rol in het eigendom en de opbrengsten van windparken. Zonder draagvlak onder de bevolking kan de energietransitie niet slagen.

Door de burgers voor de burgers
Een derde belangrijk voordeel van burgerparticipatie is dat de opbrengsten van windparken terechtkomen bij de lokale gemeenschap in plaats van bij bijvoorbeeld grote Londense investeringsclubs. Door lokaal te investeren, blijven de winsten in de regio en dragen ze bij aan de economische groei en welvaart van de gemeenschap. Zo versterk je dus de lokale economie en zorg je dat de voordelen van de energietransitie breed worden gedeeld.

Meerwaarde investeringsplatform
Burgerparticipatie willen is één ding, maar het mogelijk maken voor een energieproject is een tweede. Je moet om te beginnen iedere investeerder registeren en inzicht geven in de stand van zaken. Bovendien is compliance een grote zorg: de wet Wwft (Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme) verplicht financiers om te weten wie hun klanten zijn. Je kunt je voorstellen dat het voor projectontwikkelaars heel lastig is om de identiteit van iedere investeerder te verifiëren.

Het Invesdor-platform is daar wél goed op ingericht; wij kunnen daardoor ook malafide investeerders eruit pikken. Verder kunnen we ontwikkelaars enorm ontzorgen door de registratie en de uitgifte van obligaties te verzorgen. Voor particuliere investeerders is het Invesdor-platform ook nog eens super toegankelijk, heel gebruiksvriendelijk en bovendien te benaderen vanuit heel Europa.

De kracht van infomeren
Een ander pluspunt is onze flexibiliteit: we zijn groot genoeg, maar niet te groot om goed mee te kunnen denken over hoe we dit zo succesvol mogelijk kunnen maken. Op basis van onze ervaring konden wij bijvoorbeeld adviseren om burgers vooraf goed te informeren over de mogelijkheden, de risico’s en de manier waarop ze konden meedoen. De geïnteresseerden voor windpark Fryslân waren doorgaans wat ouder, sommigen hadden zelfs geen internet of mobiel. Speciaal voor hen hebben we een informatiebijeenkomst georganiseerd in het dorpshuis van Emmeloord. We hebben nu twee grote campagnes gedraaid: de volgende keer kunnen we nog meer ervaring inbrengen.

Toekomstige windprojecten
Want we verwachten in de toekomst meer windprojecten te gaan doen. Wind heeft een aantal voordelen ten opzichte van zonne-energie: wind is minder weersafhankelijk dan zon en is er bovendien ook ’s nachts. Bovendien kun je een windmolen uitzetten als er te veel stroom wordt opgewekt, dus leidt wind niet zo snel tot netcongestie. Windparken worden bovendien vaak met batterijen erbij gebouwd. En ook al gaat de spaarrente omhoog, zien we geen lagere investeringsinteresse. De 3,5 tot 5 procent die onze projecten bieden, is nog steeds aanzienlijk hoger dan de rente van grootbanken.

Win-wind
Als je het mij persoonlijk vraagt, ben ik heel trots dat we met ons platform burgerparticipatie mede mogelijk kunnen maken. Burgers laten meedoen aan windparken is een win-win situatie voor alle betrokkenen. Burgerparticipatie zorgt voor financiering, het verhoogt de acceptatie van duurzame energieprojecten en stimuleert een gevoel van eigenaarschap en betrokkenheid bij de energietransitie. Buiten dat zet het spaargeld van burgers flink aan het werk voor de productie van groene energie, in plaats van dat het ongebruikt op de bank staat tegen een magere rente. Bovendien bouwen we zo samen aan een groene toekomst waarin iedereen kan bijdragen en waar iedereen van kan profiteren.’