Pensioenfondsen, let op je achterban

Expertblog – 18 april 2024

De gender-investeringskloof is nog even gapend groot als tien jaar geleden. Simone Brummelhuis, partner en fondsdirecteur van Borski Fund, vindt dat pensioenfondsen en overheid een rol te spelen hebben om de innovatiekloof te slechten.

Onlangs bleek dat enkele Nederlandse pensioenfondsen een investering hebben gedaan in deep tech venture-fondsen. Het is een mooie stap, waarvoor ook ik eerder pleitte. Het zou mooi zijn als pensioenfondsen bij het bepalen van hun investeringsstrategie inclusieve innovatie voor ogen hebben.

In het afgelopen decennium zijn de investeringen in durfkapitaal verviervoudigd en groeide het aantal bedrijven dat door vrouwen is gestart door tot 35 procent van het totaal. Het percentage durfkapitaal dat naar door vrouwen opgerichte bedrijven gaat, is echter sinds 2012 nauwelijks veranderd. Op dit moment gaat minder dan 2 procent van het Nederlandse VC-kapitaal naar vrouwelijke ondernemers. Naar multiculturele oprichters gaat er zo weinig investeringsgeld dat deze nauwelijks in de statistieken bestaan.

Waarom is dit zo scheef? Het makkelijke antwoord is: omdat we kiezen voor wat we kennen en wat we gewend zijn. Er is een aantal redenen te noemen waarom deze ongelijkheid in stand blijft, maar er zijn ook oplossingen. Geïnspireerd door een artikel uit Harvard Business Review, doe ik hier een poging oplossingen naar de Nederlandse context te vertalen.

Wie zit er aan de besluitvormingstafel?

Diversiteit is van invloed op de manier waarop bedrijven ondernemerstalent vinden en identificeren, kansen evalueren en kapitaal toewijzen. Aan de investeerderskant is slechts 6 procent van de partners bij venture capital (VC) -fondsen vrouw. Daarbij komt dat 87 procent van de VC-fondsen überhaupt geen vrouwelijke investeerders in het team hebben. Van de informele investeerders is 95 procent man. En laten deze informele investeerders en VC-fondsen nou net bepalen in welke innovaties er wordt geïnvesteerd. Bijvoorbeeld wel in scooters en in tweedehands horloges en niet in fem-tech.

In Nederland komt daar nog bij dat een belangrijk deel van het kapitaal dat in VC-fondsen wordt geïnvesteerd, afkomstig is van de overheid via RvO, de Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen, het Europees Investeringsfonds en Invest-NL. Privaat geld komt veelal van family offices en van tech-ondernemers die hun bedrijf succesvol hebben verkocht. Ook hier is diversiteit aan de besluitvormingstafel nog een groot aandachtspunt.

Gevolg van deze investeringskloof is niet alleen een vermogenskloof, maar daardoor vooral ook een innovatiekloof. De oplossing ligt bij de hele investeringsketen: zij kan haar positie gebruiken om bovengenoemde kloven te dichten.

Durfkapitaal is nodig voor inclusieve innovatie

Vrouwen met elkaar en vrouwen en mannen samen ontwikkelen andere en soms zelfs sterkere innovaties dan teams met alleen mannen. Verder zijn deze innovaties vaak ook nog eens duurzaam durfkapitaal grijpt deze kans nog onvoldoende  aan. De oorzaak ligt in een ​​aantal goed gedocumenteerde redenen: stereotypen over geslacht, onbewuste vooringenomenheid, systemische economische barrières en de voorkeur van investeerders voor serie-ondernemers.

Overheid blijft juist achter in steun voor initiatieven die status-quo aanpakken

Wij richten ons met Borski Fund als durfkapitaalfonds specifiek op technologie en diversiteit. Zo pakken wij de status-quo aan. Toch lopen ook wij hierbij tegen barrières op. Bij Borski Fund hebben private investeerders zich voor 80 procent van de fondsgrootte gecommitteerd, onder wie alle grote banken, evenals enkele family-offices en informele investeerders, waarvan 70 procent vrouw is. Een heel mooie prestatie.

De overheid heeft zich echter slechts aangesloten via RvO, LIOF en NOM. Zou nog een grote partij zoals Invest-NL of het Europees Investeringsfonds investeren, dan zou Borski Fund nog meer impact kunnen maken voor inclusieve innovatie. De Nederlandse overheid kent (nog) geen ‘gender lens investing’-beleid, terwijl het EIF daar al wel stappen in heeft gezet.

Institutionele beleggers kunnen urgentie en momentum creëren

Institutionele investeerders – universiteiten, pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen – zijn de levensader van durfkapitaal in de USA maar doen in Nederland nu voor het eerst mee. Laten ze vanaf het begin een gender-lens toepassen op hun durfkapitaalbeleid. Met name nu bestuursleden en beheerders van pensioenfondsen aangeven dat diversiteit en inclusie belangrijk is.

Vooral die pensioenfondsen wiens achterban uit heel veel vrouwelijke werknemers bestaan, hebben een voortrekkersrol om te investeren in inclusieve innovatie. Zij kunnen juist vanuit hun positie een betekenisvol verschil maken door specifieke durfkapitaalfondsen te financieren en andere fondsen ter verantwoording te roepen. Daarnaast kunnen zij nieuwe richtlijnen aannemen ter bevordering van investeren in risicokapitaalfondsen, die zich inzetten voor genderdiversiteit.

Voor het klimaat werd dit al gedaan

Institutionele beleggers, of ze nu individueel of collectief werken om systeemverandering af te dwingen, hebben dit eerder gedaan. Halverwege 2020 hebben bijna 450 institutionele beleggers die meer dan $ 41 biljoen aan activa vertegenwoordigen, zich bij de Climate Action 100+ aangesloten. Ze stelden specifieke doelen voor bestuursvertegenwoordiging en emissiereductie en zetten bedrijven onder druk om klimaatvriendelijkere keuzes te maken.

Het positieve resultaat is meer transparantie over de CO2-voetafdruk van een bedrijf en betere gegevens over de kapitaalstroom naar bedrijven op basis van klimaatrelevante activiteiten. In korte tijd creëerden institutionele beleggers een urgentie en momentum voor klimaatactie die voorheen niet op grote schaal bestond.

Van de uitzondering naar de norm

Als er grote hoeveelheden durfkapitaal aan diversiteit worden verstrekt, zal de economische impact hiervan ver reiken en zullen vrouwelijke ondernemers gebruikmaken van hun talent, ervaringen en inzichten om beginnende bedrijven uit te bouwen tot grote winstgevende bedrijven. En zullen er meer innovaties komen die de hele samenleving beter zullen maken. Maar dit gebeurt alleen als we een systeem verandering doorzetten en de financiering van veelbelovende vrouwen en multiculturele oprichters verschuiven van de uitzondering naar de norm.

Wij blijven pleiten dat dat de overheid haar rol op het gebied van inclusieve innovatie expliciet pakt, net als de pensioenfondsen dat kunnen doen.